A Bordèu, las placas de ruas son aquí per nos rapelar lo passat gascon de la ciutat, au mens a l’Atge Mièi. Dejà, dens la via de cada jorn de tot Bordalés : Pèir Berland, Sent Cristòli, la Bastida, pòrta Calhau… chic de gents diven saber qu’aquò’s occitan…
Vegem las ruas : las sono- ritats gasconas se tròban principa- lament dens la vila medievala (delimitada per lo cors de l’Inten- dança, lo cors d’Albret e lo cors Victor-Hugo, ancian Fossat daus Carmes) e los fauborgs (Sent Miquèu, los Chartrós…).
Fau citar las ruas Permen- tada (= pavada), Maucodinat, de las Alaudetas (au XIV° siègle, rua deu Putz deus Alaudats), daus Alamandèirs (= amandèirs), dau Cancerar, Cauça Roja, daus Caperans (rua Pèir Macau a l’Atge Mièi), de la Fusteria (= menuseria. A l’Atge Mièi, èra divisada en rua de las Salinèiras, de la Fusteria, de la Grava, Carpentèira e Sent Miquèu.), Jan Santz («Gensan» en francés), Guirauda, dau Har (au XV° siègle, rua de la Tornapica deu Far), l’Auradèir, Leitèira (conei- shuda atau tanlèu 1254), de Margaus, Maubèc, Mautrèit (« Mautrec » en francés), daus Menuts, dau Miralh, Monadèir, Nèva, de l’Ome Mòrt, de las Palancas (avant, rue deu Molin de Sent Andriu), daus Pontets (en 1427, rua deus Pontet de las Salinèiras o deu Puiadeir), Pòrta Dijaus, dau Putz daus Casaus, dau Putz de Cujòlas (vinguda « … Despujols » en francés), de la Rossèla (mencionada au XII°s.!), Sent Elègi, Sent Jacmes, Sent Remèdi, Sent Simeon, Sòr Menuda (dita de las Menudas pròishe l’Olme de Papon), de Solèir, Tomba l’Òli, Traversana ; l’andròna Maucoihada ; lo cai de las Queirias ; las plaças Sent Pèir e Sent Progèit (una de las mèi vielhas de Bordèu).
Un chic d’etimologia…
Lo nom de la rua de las Èiras vingré, sivant Courteault, deu lòc on es neishuda, qu’èra una region de palud. Mès vingré puslèu, sivant d’autas sorças, deu latin area, « emplaçament a bastir ».
Au contrari de çò que vènem de véser, quauquas ruas damb un nom occitan se rapòrtan en fèit a un nom de persona (Barrèira, Tausiar, Pèiracava, Mestresat…).
La rua Senta Caterina avèva mantun nom a l’Atge Mièi, que n’èra pas tan dreta coma anuit. De la plaça de la Comedia a la ruia Pòrta Dijaus, èra la rua Pòrta Medòca ; dinc a Sent Progèit, granda rua Sent Progèit apui rua Banqueria ; dinc a d’avant lo cors d’Alsaça e Lorrena, rua de las Tres Marias ; dinc a la rua de las Èiras, rua de la Cadena o rueta deu Molin de la Cadena ; dinc au cors Victor Hugo, rua deu Cahernan o Caifernan ; dinc a la plaça Sarrail (= Putz daus Augustins), rua Bohaut ; enfin, rueta Sent Julian.
Tanben, certèns lòcs a l’exterior de la vielha vila pòrtan noms gascons correspondent a d’ancians maines o tèrras cultivadas. Per exemple, la rua d’Auvidèir (d’autscòps a l’Avidèir o a Sarporar), lo passatge Cantacrit (maine de Canta Grith), la ciutat Gratacap (a Grata Cap au XIII° siègle), la rua dau Junc, la rua de Ladors (maine de Lador daus Arcs, dens lo valon de l’estèir de Ladors), avinguda de la Ròca ; ruas Maucalhau, Barralh Brutlat, dau Petit Miòt, Pèira Blanca, dau Serporar ; avinguda daus Quaranta Jornaus…Sovent, los camins – dont lo nom èra avant tot descriptiu – portèvan lo nom deu lòc on menèvan : atau, avèvam la grand rua de Bècgla (rua de Bègla), lo camin de Solac (rua Font d’Audèja), lo camin de Sent Laurent d’Escuras (rua Mouneyra), la granda rua (o camin) de Pessac (rua de Pessac), lo camin de Sent Nicolas au Sablonar (rua de las Sablèiras), lo vielh camin de Sent Vincent (rua Amédée Saint- Germain), lo vielh (o grand) camin de Tolosa (cors de la Somme), lo vielh camin de Brujas (rua de Tivoli), lo grand camin nèu de Tolosa (cors de l’Yser). La rua Charles Marionneau, era, portèva lo petit nom de… rueta per on l’òm va de la glèisa Sent Seurin au pui de Pont Long e a Pont Long.
Gabrièu Balloux.
Article pareishut dens Lo Sarmonèir, n°9