L’editoriau a non pas pérmeter de Christophe Barbier o las consequéncias de l’inegalitat de las lengas

Les Corses opteront-ils pour le suicide en réclamant l’indépendance? (éditorial de C. Barbier publié dans l’Express)

Lo 28 de julhet de 1885 Jules Ferry que prononciè a l’Amassada nacionau lo son devís sus las raças inferioras e superioras, e que s’exprimí atau:“Sénhers, que cau que parlem mei haut e clar! Que cau díser francament qu’en hèit, las raças superioras qu’an un dret sus las raças inferioras. […] Que torni díser qu’i a tà las raças superioras un dret pr’amor qu’i a tanben un déber tad èras. Qu’an lo déber de civilizar las raças inferioras.” Quitament en aqueths temps, un devís d’aqueths qu’èra gausat e, abans la rebecada trelusenta balhada dus dias après per Clémenceau, qu’ei Maigne que responó suu pic en l’emicicle: “Ò! Qu’ac gausatz díser en lo país on eston proclamats los drets de l’òmi!”. Puish qu’estó seguit per Guilloutet:“B’ei la justificacion de l’esclavatge e deu comèrci deus negres!”. Aquestas referéncias au 1789 e 1848 qu’èran hèra justificadas: a despieit deu son passat esclavagista, racista e colonialista, França que’s distinguí particularament a l’òra deu combat de l’emancipacion de l’òmi. E que sabó tanben desvolopar lo concèpte de laïcitat en passar deu maine de la raça a lo de la religion. Lo ahar Dreyfus, la lei deu 1905, lo tribalh entreprès a l’entorn de la Shoah que permeton de superar aquesta vielha soca antisemita qu’estó particularament activa en daubuns moments de l’istòria d’aqueste país – que’ns podem brembar Simone Veil que contava com s’avèva d’estujar l’insigne d’escot judiu aus transpòrts publics deu Niça deus ans 30. Se França que podó tractar en pregondor los problèmas pertocant tant a la raça com a la religion, n’estó pas parièr tà las lengas e culturas. Atau ne podem pas estar susprés de tornat trobar, dens los escriuts de l’editorialista de l’Express (Christophe Barbier 22/12/2015) aquesta vielha mescla de sentiment de superioritat e paternalisme: “A las culturas basca, bretona, alsaciana, picarda o berishonna, la que prospera a Bastia, Ajaccio o Corte n’a pas arren a envejar. Mes la cultura francesa, mescla e transcendéncia d’aquestes apòrts regionaus, qu’ei d’un òrdi infinidament superior.” La juxtaposicion deus mòts “infinidament” e “superior” que poderé har sorríder se tot l’editoriau n’estossi pas tant problematic tau hèit còrse. En purmèr lingüisticament, lo còrse qu’ei tà Christophe Barbier“un dialècte calorós e cantadís, pauc propici aus arsecs oratòris en bèth aténher pertocant accents de gravitat”. Categorizar las lengas atau qu’ei curiós… Com ac ditz Ngalasso Mwatha, Professor de sociolingüistica e de lingïistica a l’Universitat Miquèu de Montanha: “Uei lo dia, qu’admetem generaument que cada lenga organiza la pensada e ditz lo monde d’ua faiçon pròpia, e que totas las lengas que pòden tot díser dab mejans tan diferents com eficaçes”. La vision de Christophe Barbier n’ei finaument pas luenh de la definicion deu Nouveau Petit Robert deu 2009 que balhava lo mot patuès com un“parlar locau, dialècte emplegat per ua populacion pas guaire numerosa, sovent rurau e de la quau cultura e nivèth de civilizacion que son jutjats inferiors a los de l’ambient (qui emplega la lenga comuna)”. E, com en la definicion deu diccionari, l’editorialista que passa de la lenga a la cultura: “N’i a pas sonque que la lenga e la cultura francesas qu’agin accedit a l’universau.  N’i pas de Voltaire ni tanpauc de Hugo corsos, e qu’ei lo francés qu’entenem en los cenacles olimpics, gràcia a Coubertin, com en las arrengadas de las Nacions unidas, gràcia a De Gaulle”. E cau brembar que tanlèu com lo 1793 la Terror deus jacobins que fixè l’eradicacion deus “parlars locaus” com un objectiu politic? Atau qu’ac disen los deputats Urvoas e Lang en lo lor ensai “Lengas e culturas regionaus: en acabar dab l’excepcion francesa”, tot aquò que “contribuí a hargar lo suberegò jacobin que, malament tà las lengas e culturas regionaus, adaiga largament la hauta administracion e la classa politica francesas.” Los parlamentaris que parlan quitament de 5 sèglas de discriminacion de la quau la lei Deixonne estó lo purmèr vertadèr contrahuec en 1951 a despieit de “la representacion nacionau, en los ans 1950-1970, que demorè massivament e, a còps, forcivament ostila a las lengas regionaus” e que “lo poder executiu, embarrat en los sons reflèxs anti patuès ne dè pas guaire la mustra”. E totun la lenga còrsa ne figurava pas en la quita lei Deixonne e que devó esperar l’an 1974 entà aparéisher dens l’ensenhament. Ne vedem pas com en aquestas condicions ua auta lenga que lo francé poderé desvolopà’s… Au lòc de voler desencusar, compréner o reparar –  ne seré pas aquò lo pròpi de lo qui defen las valors universaus? Ne seré pas aquò l’actitud de l’òmi civilizat? – l’editorialista que contunha dab un cèrt cinisme en estimar que Corsega ne saberé de cap manièra sufí’s a era medisha: lenga “dialècte”, cultura d’un òrdi inferior a la francesa, que n’a pas tanpauc ua economia de capatge pr’amor que“independenta, ne podrà pas estar mei qu’un paradís fiscau adaigat de dinèrs cascants e doblat d’un vast ecomuseu per toristadas” e tornarà estar un “confeti encombrat de crabas e castanhèrs”. L’istorian Patrick Weil qu’ei hòrt mei enclarit quan fixa l’egalitat deus drets com lo purmèr motor de construccion de la nacion francesa e, uei lo dia, qu’ei l’egalitat de las lengas e culturas que permeterà a París e Corsega de trobar ua relacion tan apatzada com equilibrada. Un editoriau d’aqueths, dab los sons concèptes d’inferioritat e superioritat, que sembla gessit d’un passat escorrut e ne pòt pas sonque har puisheu au son objectiu en har créisher l’enveja d’emancipacion deus còrses. Pr’amor que se l’òmi deux sègle XIX que vivó dens un sistema que’u hasèva interiorizar e adméter l’inferioritat de las soas lenga e cultura, lo deu sègle XXI n’ei pas mei enganhat per arren. E com mei anar, mei se desvoloparà ua consciéncia còrsa a la quau d’ara endavant arren ne pòt pas har puisheu. E ua tau consciéncia, dinamizada per l’executiu locau, que se’n vederà entà definir lo son lòc dens un carcan derivat deu jacobinisme. En mei qu’aquèste executiu ne deisharà pas d’emparà’s sus l’esperit de la Convencion internacionau deus drets deu mainadèr e la Carta europea de las lengas regionaus o minoritàrias, las duas qu’eston signadas per França mes jamei vertadèrament aplicadas. Que vau la signatura de França en aquèste maine? Renan que disèva “L’òmi n’ei pas l’esclau ni de la soa raça, ni de la soa lenga, ni de la soa religion, ni deu cors deus arrius, ni de la direccion de las cadenas de las montanhas. Ua grana agregacion d’òmis, sana d’esperit e cauda de còr, que crea ua consciéncia morau que s’apèra ua nacion.” Lo temps qu’ei arribat d’ara enlà de saber se volem ac inscríver en ua optica egalitària e umanista o lavetz, se persistim dab un sistema fondat sus ua ierarquia eretada de la Terror. V.Delòs